Uit de krant van dit weekend

ADHD en de dictatuur van de middelmaat

ADHD is een modediagnose, wat niet wil zeggen dat de symptomen nieuw zijn. Het syndroom van gedragingen ging alleen onder andere namen. Vroeger heette het een stout kind. Toen dat uit de mode ging, werd het ‘minimal brain damage’. Toen er geen schade aantoonbaar werd het ‘minimal brain dysfunction’. Toen er geen dysfunctie aantoonbaar was, werd het ADHD, Alle Dagen Heel Druk. Het heet dus weer een stout kind, alleen met een politiek correct label dat extreem gedrag als ziekte beschrijft.

Wie wij zijn, is het resultaat van hersencellen die in complexe patronen door chemische stoffen met elkaar communiceren. Liefde, geluk, kennis en verdriet, het schuilt allemaal in het rusteloze scheikundige geknetter van ons brein. ADHD is een biochemische stoornis zoals rood haar een haarkleurstoornis is. Het betekent dat wij de werking van onze hersenen kunnen beïnvloeden door scheikundige stoffen. De hamvraag is bij wie dat moet. ADHD is geen ziekte maar een gedrag, meer of minder vervelend. Over buitengewoon lastige kinderen zijn we het eens. Zij lijden onder hun gedrag, zij doen hun omgeving lijden, amfetamines helpen hen en hun ouders.

LASTIGE VRAGEN

Maar dan beginnen de lastige vragen. Volgens het Britse NICE, het meest gezaghebbende kenniscentrum van de wereld, komt 1 procent van de kinderen in aanmerking voor dergelijke therapie. Maar in een tijd waar van kinderen wordt verlangd dat het lamzakkige breindiertjes zijn, zijn er veel niet te temmen roerkontjes. De site van Zitstil, de Vlaamse ADHD-belangenvereniging, vernoemt 3 tot 5 procent, de nationale organisatie van Amerikaanse pediaters vinden dat 17 procent een probleem heeft. Meer nog: 50 procent van de kinderen is lastiger dan het gemiddelde.

Veel kinderen die niet lastig zijn, presteren ook beter door amfetamines, zoals ex-studenten zich zullen herinneren. Captagon heette de reddingsboei in de diepe zee van nog onverwerkte leerstof.

ADHD is sterk overerfbaar. Overerfbare aandoeningen die blijven voortbestaan, hebben zelden alleen nadelen: dan blijven ze niet voortbestaan. Mensen met ADHD-gedrag zijn minder middelmatig: ze zijn impulsiever, creatiever, origineler en geestelijk meer wendbaar. Door te botsen, leren ze botsen. In crisissituaties bloeien ze op en zullen ze het minder snel opgeven. De consument eist echter voorspelbare middelmaat.

In deze dictatuur van de middelmaat is er steeds minder ruimte voor de botsende, lastige en springerige geest die het leven desnoods naar de keel vliegt. Wie somber was heet nu depressief, wie als een springveer door het leven stuiterde is heden manisch. Met pillen gaat dat beter.

Veronderstel dat de industrie ‘Soma’ ontwikkelt. Dat is het perfecte medicijn uit ‘Brave New World’, het meesterwerk van auteur Aldous Huxley. Soma is daar de bron van geluk, vergeten en vrede met het bestaan. Moet de staat alle kinderen behandelen, zodat ze braaf en gedienstig zijn en uiteraard schitterende resultaten behalen? Moet iedereen worden behandeld op kosten van de staat, zodat er geen somberheid, angst of droefheid meer is? Het is een angstaanjagende vraag.

Isaac Newton of Vincent Van Gogh waren zo gek als een deur. Maar de verschroeiende intensiteit van hun werk en hun streven raakt miljoenen tot op de dag van vandaag. Met drugs als glijmiddel schuift het bestaan gemakkelijker voorbij. Ik heb het over die vormen van geestesverlamming waar de gelukkige Vlaamse burger zich moeiteloos in de absolute wereldtop handhaaft: antidepressiva, tranquillizers en slaapmiddelen. Maar is dat de bedoeling? Het streven naar de perfecte middelmaat kost ons de schittering van het ongewone inzicht.

Luc Bonneux is onderzoeker bij het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI) in Den Haag.