Het 6e-leerjaarsyndroom

Intussen zijn er een vijftal maanden gepasseerd sinds ik de laatste keer blogde. Af en toe krijg ik nog reacties op oudere posts, en dan ga ik even kijken wat ik toen schreef. Heel tof!

Wouter zit nu in het zesde leerjaar en heeft last van het 6e-leerjaarsyndroom. In gedachten is hij helemaal niet bezig met proeven of interdioscane toetsen; wel met de klasactiviteiten van de laatste week, die los zullen staan van de lessen. Hij schijnt van mening te zijn dat het allemaal in kannen en kruiken is en dat hij volgend jaar rustig naar het eerste middelbaar zal kunnen.

Niets is minder waar. Zijn resultaten zijn zo op het randje dat hij serieus uit zijn sloffen zal moeten schieten om erdoor te zijn. Hij doet het niet goed, zeker niet als we kijken naar wat we volgens zijn intelligentie mogen verwachten. Maar net zoals zoveel hoogbegaafde kinderen schiet hij er meestal qua emotionele en sociale intelligentie erg bij in, waardoor hij ondermaatse resultaten haalt. (Tessa Kieboom schrijft trouwens dat je kinderen met een hoog IQ en een laag EQ niet hoogbegaafd mag noemen, en eigenlijk ben ik het met haar eens.)

Tot een week of twee geleden scheen hij ook te denken dat hij naar 1B zou kunnen als hij niet geslaagd zou zijn. We hebben hem fijntjes maar kordaat duidelijk gemaakt dat hij of naar 1A gaat of zijn 6e kan overdoen. Sedertdien lijkt hij ook iets meer bereid om te werken...

Vorig weekend zijn we ook enkele scholen gaan bezoeken: één voor technisch onderwijs en één voor kunstonderwijs. Zijn voorkeur gaat nu uit naar het KSO. Ik kan hem daarin volgen, maar stel me tegelijk vragen bij de toekomstmogelijkheden. Een lasser of een loodgieter heeft iedereen nodig. Dat is een pak duidelijker dan hoe gemakkelijk je je kunstwerken zal kunnen slijten... Zijn antwoord op de vraag "wat wil je later worden?" is dan ook gewijzigd van "auto-tuner" naar "kunstenaar". En toen ik hem gisteren vroeg hoe hij zich dat voorstelde, antwoordde hij: "hard werken". Ik moet verbaasd geleken hebben bij zoveel inzicht, want papa verduidelijkte: dat heeft de tekenjuf hem opgestoken...

Hij heeft zijn plechtige communie niet gedaan, en we hebben ook geen lentefeest georganiseerd. Maar hij is wel bezig met een opsomming van alle cadeaus die hij wil: van een eigen laptop over een nieuwe gsm over een groot star-wars-legopakket. Hoe duurder, hoe beter. Wij blijven hem zeggen hoe egocentrisch en hebberig dit overkomt, maar moeten toegeven dat dit toch iets is dat hij altijd al was: een opportunist in hart en nieren.

Ik hoop dat het hem zal meevallen - die laatste weken zijn natuurlijk lastig maar er staan ook mooie beloningen tegenover. En als hij erdoor is, krijgt hij van ons een leuk zomerfeest. Eind juni ergens. Maar dat weet hij nog niet en moet voorlopig een verrassing blijven. Want anders zaagt hij ons verder de oren van onze kop over de cadeautjes!

Gouden medaille

Enkele weken geleden deed ik mee met de Ladies Run (5 km) op de Antwerp Ten Miles manifestatie. Fijne ervaring!

Nu was ik nog maar enkele maanden bezig met de 'start to run' en verwachtte ik niet dat ik als eerste zou eindigen. Een beetje realiteitszin is wel op zijn plaats, denk ik. Maar toen Wouter zei dat hij al zijn zakgeld aan mij zou geven als ik wél zou winnen, vond ik dat eigenlijk wel een mooi gebaar.

Naast realistisch moet je soms ook achterdochtig zijn, zo blijkt. Toen ik hem vroeg hoeveel zakgeld hij eigenlijk had, antwoordde hij vol trots: "2 euro!"... en hij voegde er lachend aan toe dat hij nooit verwachtte dat hij ze moest afgeven! En ook al weet je zelf wel dat een eerste plaats geen optie is, het steekt al wat meer als blijkt dat je zoon daar ook al zeker van is.

Bij de finish kregen we allemaal een gouden medaille voor de deelname. Ik zag mijn kans schoon en had de medaille rond mijn nek toen ik binnenkwam.
"Kijk eens wat ik gewonnen heb!" zei ik enthousiast.
Zijn mond viel open. En onmiddellijk daarna verscheen er paniek in zijn ogen. Eindigen met 0 euro zakgeld, daar had hij niet op gerekend.
"Heb je gewonnen??" vroeg hij ongelovig.
Ik wilde niet liegen, dus beperkte ik mij tot: "Ik heb deze medaille gekregen!"
"Heb je gewonnen?" vroeg hij opnieuw.
"Welke kleur is dit?" kaatste ik de bal terug.
"Goud," aarzelde hij.
"En wat is de kleur van de winnaar?"
"Goud..."
"Moet je dan geen zakgeld afgeven?" vroeg ik geamuseerd.
"Euh, neen, want euh... neen, want jij kon niet winnen... en euh..."
"Eerlijk is eerlijk," zei ik, "wat hadden we afgesproken?"
"NIET dat ik al mijn zakgeld zou afgeven," loog hij nu glashard.
"O nee?"

Ik liet de discussie nog even doorgaan tot ik hem zover had dat hij wél al zijn zakgeld zou afgeven zoals hij beloofd had, als zou blijken dat ik gewonnen had. Ik heb hem daarna maar uit zijn lijden verlost en hem het woordje "finisher" getoond op mijn gouden medaille... Hij zal volgende keer wel twee keer nadenken voor hij iets belooft!

Beloond voor nietsdoen

Gisteren had Wouter een toets (protestantse) godsdienst. Toen we 's morgens inpakten om naar school te vertrekken, zag hij dat ik zijn godsdienstmap terug in zijn boekentas stopte.

"O nee," schrok hij, "vandaag is het toets voor godsdienst!"
"Dat geeft toch niet?" antwoordde ik, "je hoeft toch niet bang te zijn voor een toets waar je voor geleerd hebt?"
"Maar mama, ik heb helemaal niet geleerd..." Even stilte. En dan: "...maar het zal zo ook wel gaan, hoor."

Stilletjes hoopte ik eigenlijk van niet. Stilletjes hoopte ik dat hij voor dit gebrek aan werklust genadeloos afgestraft zou worden. Met een 2/10 of zo. Hij moet immers leren dat hij moet werken om iets te bereiken. Het zal niet allemaal even gemakkelijk blijven gaan, en tegen dat de hoeveelheden leerstof te groot worden om ze zo te onthouden, zal hij waarschijnlijk niet meer in staat zijn om ze op de goede manier te omvatten. Te vaak is het gewoon niet nodig dat hij extra werkt... en het was tijd voor een "lesje" waarin duidelijk werd dat het nu eenmaal zo niet kan, zeker na de veel te goede notenleer-resultaten.

De juf van piano en de juf van notenleer zeggen beiden - en wellicht zal de juf van zijn klas hen daarin bijvallen - dat zijn resultaten voldoende zijn om over te mogen naar het volgende jaar, maar dat hij niet staat waar hij op dit moment zou moeten staan. Hij heeft het gered met pover dagelijks werk en op het laatste nog gas bijgeven, net zoals ikzelf indertijd.

De evaluatiemethoden zijn er in twintig jaar blijkbaar nauwelijks op vooruitgegaan. Maar na tien jaar schoolloopbaan werd eindelijk pijnlijk duidelijk dat ik al die tijd fout bezig was. In december een grote buis voor allerlei vakken waar ik voor moest blokken, en in juni geslaagd met een A-attest omdat ik na pasen eindelijk had besloten dat herexamens een te grote schande zouden zijn.

Vanmorgen vond ik de toets op tafel. De meester had hem ineens verbeterd. Goed zo! stond er bovenaan naast een 20/25 te prijken...

Complimentjes

Ik doe altijd mijn best om negatieve uitspraken naar de kinderen toe af te wisselen met positieve uitspraken - hoewel ik moet toegeven dat ik daar lang niet altijd in slaag en er soms zelfs jammerlijk in misluk...

Vooral Pieter is nog zeer gevoelig voor complimentjes en wil vaak horen dat hij goed bezig is, want hij doet ook echt wel zijn best om alles zo goed mogelijk te doen, tot in de details. Wouter lijkt mijn complimentjes vaak te willen pareren met kritiek naar zijn broer toe.

Misschien vindt hij wel dat ik Pieter teveel complimentjes geef? Nochtans doe ik dat voor beide kinderen ongeveer evenveel! Maar wat meer meetelt, denk ik, is dat een 9-jarige zich totaal niet kan spiegelen aan het soort complimentjes dat we aan Pieter geven, voor bijvoorbeeld 'flink eten', 'niet morsen aan tafel', 'je schoenen zelfstandig aandoen', 'je luier zelf in de vuilbak gooien'...

Pieter complimentjes geven is natuurlijk gemakkelijker, en Wouter lijkt er niet altijd behoefte aan te hebben. Toch is dat laatste slechts schijn, want hij heeft ze even hard nodig als Pieter. Ook hij wil horen dat hij goed bezig is. Ook hij doet zijn best om de dingen naar best vermogen te doen, ook al heeft het soms minder zichtbaar resultaat dan bij Pieter. Maar wij kennen zijn beperkingen en zien wél dat zijn inspanningen nu écht beginnen lonen, en dat zeggen we hem ook.

Vanmorgen gaf Wouter ineens spontaan een compliment aan Pieter. Pieter gaat sinds een maand of drie niet meer de trap af met twee stappen per tree, maar met één. Daardoor kan hij nu aan een behoorlijke snelheid naar beneden komen. Het was Wouter opgevallen, en hij zei: 'Waw Pieter, zo rap heb ik je nog nooit een trap zien afkomen!' Pieter glom van trots!

In het naar buiten gaan vroeg ik Wouter of hij gezien had wat voor effect zijn woorden op zijn kleine broer hadden gehad. Pas toen realiseerde hij het zich: Pieter kijkt echt naar hem op en doet de dingen weer beter als hij er de appreciatie van zijn grote broer bij heeft.

Weer een stapje in de goede richting!

Straffen en belonen

Twee mensen spraken mij in de laatste twee weken aan naar aanleiding van deze blog en vroegen allebei hetzelfde: "zeg, al dat straffen en belonen, is dat wel nodig?"

Ik moet zeggen dat ik de eerste keer de neiging had om me te gaan verdedigen... wat uiteraard niet nodig is, want er wordt niet aangevallen. De tweede keer schoot ik gewoon in de lach en vroeg ik of ze met elkaar gepraat hadden hierover. Ik kreeg van beiden een zeer plechtig "nee!" en ook zijzelf schoten in de lach.

Intussen heb ik erover nagedacht en ik kan niet zeggen dat ik echt het gevoel heb dat we om te beginnen al veel straffen en belonen, laat staan overdadig.

De enige beloning die er te verdienen valt, is later gaan slapen. Alle andere systemen, zoals knikkers of vakjes kleuren, zijn even opzijgeschoven. Beloningen volgen zowiezo nooit op dingen die vanzelfsprekend moeten gebeuren (zoals huiswerk maken) maar eerder op dingen die extra zijn (zoals oefenen op de piano). Soms lassen we een periode in waarin we beloningen geven voor iets dat we systematisch fout zien gaan en waar dus op gewerkt moet worden. Deze duren nooit langer dan 10 dagen, en meestal gaat het daarna véél vlotter.

De enige straf waar we mee werken kun je niet echt een straf noemen; het is eerder een soort van time-out. We zetten ze even uit de situatie (op de trap) om terug tot zichzelf te kunnen komen en objectief na te denken over wat er fout liep. Bij drie keer herhalen van hetzelfde gedrag kunnen ze wel een straf verwachten, waarbij we iets afpakken dat ze echt graag doen, en dan is het te laat voor een gesprek erover; dat moet maar even wachten.

Ik denk dat de vraag die deze mensen zich stelden terecht was, omdat je inderdaad moet opletten met overmatig straffen en belonen en het gevaar loopt dat je niets meer gaat 'eisen' gewoon maar 'omdat het moet'. Dat laatste is óók een voorbereiding op het latere leven, waarin over een aantal punten niet onderhandeld kan worden. Het is net alsof het autoritaire systeem van vroeger heeft plaatsgemaakt voor een onderhandelingssysteem, waar niemand beter van wordt. Misschien zijn we ons daar, in onze 'vrije' opvoedingsstijl van tegenwoordig, niet voldoende van bewust.

Tot examencrisis

Vanavond ben ik dat vreselijke Nederlands-examen niet gaan doen, hoewel het - en hier ben ik 100% zeker van - helemaal niet zo'n moeilijke stof is. Op één of andere manier blokkeerden mijn hersenen gewoon totaal telkens ik wou studeren. Ik dacht telkens: "ok, het lukt niet, niet erg, er is nog tijd genoeg"... tot mijn tijd ineens op was. Tsja.

Alle voor en tegens afgewogen... en ik kon de conclusie niet meer ontwijken dat het niet meer haalbaar was. Het had to-taal geen zin meer dat ik het zelfs maar zou afleggen. 't Zal dus een herexamen worden. Gelukkig willen ze het resultaat van de taak die voor 40% meetelt, ook verschuiven naar augustus. Moet ik die toch al niet meer hermaken. Maar 't is toch een examen-einde in mineur. Een beetje een nederlaag zelfs.

Op het thuisfront gaat het anderzijds alweer veel beter. Vorige week ben ik begonnen met een andere aanpak. Het moest wel, want de kindjes waren de hele week na de kerstvakantie iedere dag te laat.

Ze belonen voor op tijd komen, door hen bijvoorbeeld een kwartier langer op te laten, was een mogelijkheid. Maar ik bedacht me ineens dat op tijd op school zijn gewoon zo vanzelfsprekend is dat dat helemaal geen extra beloning verdiende. Dus ik draaide het om. Ik zei: iedereen die op tijd komt, moet vanavond niet een kwartier vroeger gaan slapen. Haha! En het werkt nog ook, sindsdien zijn ze niet meer te laat geweest en dit project is toch wel al tien dagen oud!
(Victory, victory...) :-D

De invloed van Wouter op Pieter en andersom is ook wat gekalmeerd, ze laten elkaar weer wat meer links liggen. Gelukkig voor mij, zou ik zeggen, want als ze elkaar echt gaan opzoeken is het niet leuk meer. Ruzie, discussie... En ze wéten dat ze consequent op de trap vliegen, eerst vijf minuten, dan vijf minuten op bed, dan een kwartier op bed enz. Zouden ze in de kerstvakantie dan toch geleerd hebben?

Misschien toch een einde in majeur, als ik het me zo bedenk.

Cijferoefeningen

O jee. Nota in de agenda vorige week: de cijferoefeningen in het rekenboek waren zó slordig dat hij ze allemaal opnieuw moest maken... Er zaten blanco bladen bij met van die kotjes op, die de kinderen moeten gebruiken om te cijferen.

Dus voilà, mama schrijft alle oefeningen over op een net blad, zodat Wouter ze kan invullen. Alleen had ik één ding over het hoofd gezien: de oefeningen namen in het rekenboek iets meer dan één blad in (te weinig vond ik, o.a. daardoor was het een knoeiboel geworden), maar ik had wel alles verspreid over vier bladen (net om hem meer ruimte te geven). Scène, huilconcert, frustratie, staking, boos gezicht... Ik kan het allemaal niet opnoemen.

Het heeft uiteindelijk twéé uur gekost voor álle oefeningen opgelost waren (en dat waren er uiteindelijk slechts twaalf, vier in elke bewerking...). Twee uur standpunt innemen en dat niet meer loslaten... Twee uur steeds maar herhalen wat je verwacht... Twee uur geduld opbrengen... Twee uur niet plooien.

Nog dit: ik vond het moeilijk om me niet te laten verleiden om beloningen te geven vooraf. Zo van:
"Allez kom, als je je oefeningen maakt, krijg je een snoepje."
En 5 minuten later: "Als je je oefeningen maakt, mag je een kwartier later slapen."
En nog eens 5 minuten later: "Als je je oefeningen maakt, mag je..."
Op die manier zou de beloning zo buitensporig groot worden ten opzichte van wat ik verwachtte, dat het niet meer geloofwaardig is. Het wordt meer een onderhandelspelletje dan wat anders, een gelegenheid die hij altijd aangrijpt... en zo vermijdt om oefeningen te moeten maken.
Bovendien verwachten we simpelweg wat we verwachten; over sommige dingen valt nu eenmaal niet te onderhandelen. En over huiswerk al zeker niet.

Maar wij moeten wel geduldig en standvastig zijn. En de beloning die we beloven, ook geven! Normaal, niet? Het wordt toch zo makkelijk vergeten...

Beloning

Ik hoor sommige mensen zeggen dat je je kinderen eigenlijk niet met een snoepje mag belonen als ze iets goeds gedaan hebben. Als ze beloning steeds blijven associëren met eten, kunnen ze later geen gezonde relatie opbouwen met hun eten. En zullen ze eten, telkens als ze vinden dat ze een beloning hebben verdiend. (Ik kan daar wel inkomen, maar denk ook wel dat niet belonen nog veel slechter is.)

Toch heb ik Wouter en Pieter gisterenochtend, als beloning voor het feit dat ze op tijd naar school konden vertrekken, elk twee chocolade centjes gegeven. Omkoperij? Neen, dat denk ik niet. Ik denk vooral dat je niet van de kindjes kan verwachten dat ze de activiteit 'zich klaarmaken voor school' leuk vinden en zich daar automatisch ten volle voor inzetten. Een kleine motivatie - en al zeker voor Wouter, die zich daardoor wat beter kan focussen - kan dat niet?

Mijn man en ik hebben het zelf ook zeer moeilijk om op tijd te komen. Als we alleen zijn lukt het redelijk goed, maar als we samen ergens heen moeten is het vreselijk. Het is alsof we allebei naar hartelust de verantwoordelijkheid voor het op tijd komen naar de ander doorschuiven. Een erg goed voorbeeld voor de kinderen is het in elk geval niet... Het probleem bestaat al zolang we elkaar kennen en voor zover ik zie zit er geen oplossing aan te komen.